پول ایرانی که در سوریه آغشته به خون شد

جنگ دیگر سوریه در عرصه اقتصادی

این روزها هرچه از سوریه می شنویم بوی خون می دهد. جنگ میان هواداران و مخالفان اسد قربانیان زیادی گرفته است و حالا هم که بمب شیمیایی. اما متاسفانه این تنها جنگ مردم سوریه نیست. جنگ اقتصادی بی صدا قربانی می گیرد. نبردی که در آن ریال ایرانی به یاری اسد شتافته است.

تا همین سه سال پیش باهزینه‌های پایین، منابع فراوان و یارانه بهداشت و درمان، سوریه کشوری ایده‌آل برای طبقه متوسط بود. اما دو سال جنگ داخلی، وضعیت را به شدت تغییر داده است. اقتصادی که بر پایه نفت، کشاورزی، صنعت و توریست می‌چرخید این روزها به دلیل جنگ داخلی، تحریم‌های نفتی، بسته شدن کارخانه‌ها وآتش زدن مزارع برای جلوگیری از دسترسی مخالفان اسد به آن، نفس کشیدن را در سایه بمب شیمیایی برای مردم سخت‌تر کرده است. مردم سوریه به جز کشتار هموطنان‌شان این روزها با تورم بالا، کاهش ارزش پول ملی، بیکاری و قوانین سخت‌گیرانه اقتصادی اسد برای فرار از این بحران دست و پنجه نرم می‌کنند. امروز جان آدمی و بستی خانگی در سوریه هر دو کالای لوکس محسوب می‌شود.

نر خ بیکاری به شصت درصد رسیده است. تولید نفت از سیصد هشتاد هزار بشکه در روز به بیست هزار بشکه رسیده و درآمد بخش کشاورزی و صنعت به یک سوم کاهش یافته است. ضمن اینکه بخش قابل توجهی از درآمد نفت و کشاورزی در دست مخالفان اسد است. قبل از درگیری‌های داخلی، چهل و هفت پوند سوریه، یک دلار آمریکا بود اما ماه گذشته، این نرخ برابری از سیصد پوند هم فراتر رفت.  

باید توجه داشت که جنگ تا حدودی از فشارهای مالی بر دولت اسد کاسته است. به عبارتی اگرچه فقر و بیکاری به معنی فشار مضاعف به دولت در ارائه خدمات است اما بسته شدن مدارس و بیمارستانها به دلیل جنگ، منابع مالی این بخش‌ها را در اختیار دولت قرار داده است. غیر از این، دولت اسد، برای مقابله با فشارهای اقتصادی و ماندن بر سر قدرت غیر از کشتار مردم، قوانین اقتصادی هم وضع کرده و سیاست‌هایی را به کار بسته است. برای مثال قانون منع استفاده از دلار برای تجارت، افزایش هزینه تماس‌های بین المللی، فرستادن سربازان به شرکت‌ها برای اطمینان حاصل کردن از پرداخت قبوض برق، عرضه میلیون‌ها دلار از ذخایر نقدی به بازار برای کاهش نرخ برابری دلار، توقف پروژه‌های عمرانی و پرداخت حقوق کارکنان دولت و افزایش تقاضا و مصرف از این طریق، و کوچک کردن دولت و تکیه به درآمد بنگاه‌های کوچک از جمله این اقدامات هستند.

با این همه، ذخیره ارزی هجده میلیارد دلاری پیش از جنگ ته کشیده است و اسد تنها پول کافی برای سه ماه واردات را اختیار دارد. در واقع آنچه دولت اسد را از ورشکستگی اقتصادی نجات داده نه سیاست‌های اقتصادی او که حمایت‌های مالی روسیه، چین و جمهوری اسلامی ایران در غالب کمک یا وام بوده است.

این سه کشور ماهیانه پانصد میلیون دلار به دولت اسد برای دست و پنجه نرم کردن با معضلات اقتصادی کمک می کنند. اما در واقع ایران اصلی ترین حامی اقتصادی رژیم اسد است. ایران خط اعتباری نامحدود برای واردات کالاهای اساسی، نفت و غذا در اختیار این کشور قرار داده است و به تازگی توافقنامه ای به ارزش ۳/۶ میلیارد دلار بین این دو کشور امضا شده است. 

اما ادامه کمک های ایران به سوریه بستگی به مذاکرات هسته‌ای ایران و آسان شدن تحریم‌ها دارد. اگر سیاست خارجی و اقتصاد جمهوری اسلامی سامان نیابد، معلوم نیست با تورم بالا و کمبود ارز و کاهش ارزش ریال تا کی قادر خواهد بود که به کمک‌های مالی خود به اسد ادامه دهد. در هر صورت زن و کودک و پیر وجوان این روزها قربانی جنگی هستند که ریال ایران در ادامه آن نقشی اساسی بازی کرده است.